Á kolrangri leið í húsnæðismálum.

Að eiga  aðgang  á öruggu húsnæði er grunnréttur líkt og matur og hreint loft.  Þessi sífellda endurtekna romantik í kringum s.k. eignastefnu er  að mínu mati fölsun og fær okkur ekki til að líða betur eða verða hamingjusamari!  En enn er staglast á dásemd þess að “eignast” eigin íbúð.   En eigum við ekki að eiga sparnaðinn handa okkur á meðan á lífinu stendur og njóta skemmtunar og hamingju.  Ekki endilega spara í dauðri steinsteypu. Þetta virðist hafa byrjað upp úr seinni styrjöldinni þegar við vorum enn fátæk og draumurinn var einfalt eigið húsnæði.  En þetta  varð fljótlega að draumi um sem flesta fermetra og sem dýrastan marmara. Draumurinn varð að martröð og þjóðin pinnföst,  naglhreinsandi og borgandi af okurlánum.  Við virðumst bara of stolt til að viðurkenna að við fórum offari í þessu sem svo mörgu öðru og erum enn á þessari meir en vafasömu leið!

Staðreyndin er að húsnæði á Íslandi er alltof stórt. Við erum með fleiri fermetra á mann en allir aðrir.  Og tilhvers má spyrja sig þurfum við fullt af ónothæfum fermetrum í hverri íbúð og sameign.   Íbúðir verða of dýrar vegna m.a. þessa.  Skoðið lúxushúsin eða stóru  íbúðirnar í blokkum sem eru til sölu.  Er ekki í lagi heima hjá okkur? 

Skoðum eftirfarandi:

A.      Lán vegna öflunar húsnæðis eru of stutt og með of háa vexti auk verðtryggingar.   Þessi lán hefðu  ekki átt að vera  til 15, 25 eða 40 ára heldur til 60 eða 70 ára og þar af leiðandi með lægri vöxtum.  Við byggjum gott en of stórt húsnæði sem endist lengi.  Og tískan var að hluta til að greiða hratt niður til að “eignast”  steypuna.  Á kostnað  hárrar greiðslu- og húsnæðiskostnaðar  sem hefur haldið þjóðinni í vinnuþrælkunarfangelsi áratugum saman.

(Lán til leiguíbúða var þó komið í 60 ár með lágum vöxtum)

B.      Lækkun byggingarkostnaðar og færri fermetrar  er brýnt.  Sem dæmi má nefna að 3ja herberja íbúð þarf ekki að vera nema allt að 70 m2. og 4ra allt að 90 m2.  en ekki að 2ja sé 70 m2. og 3ja sé 90 m2.  o.s.fr.

C.      Til viðbótar þessu á hér að vera almennur húsnæðismarkaður. Almenn lán eiga líka að vera til a.m.k. 60 ára með lágum vöxtum.   Ef byggt er yfir stærðarmörk verða lánin hlutfallslega dýrari og viðkomandi borgar meira fyrir alla auka fermetrana. Enda væntanlega efni á því! Varðandi almennu lánin gætu bankarnir komið inn ef þeim er treystandi til þess? Lánað allt að hugsanlega 95% af kaupverði eignar.

 

Félagslega húsnæðislánakerfið var lagt niður 1998.  Þar gerðu Framsóknar- og Sjálfstæðisflokkur  mikil mistök.

Félagslega kerfið var að standa sig vel í rúm 60 ár og engin ástæða var að leggja það niður.  Félagslegar framkvæmdaaðilar voru þó síðustu áratugina með of stórar og of margar íbúðir á sama staðnum.   Og vegna of margra fermetra og dýrra lóða var búsetukostnaður of hár.  Þetta eru einfaldar staðreyndir.  Hafði ekkert með félagslega lánakerfið að gera.  Byggingaraðilar voru einfaldlega kærulausir og komumst upp með það oft í gegnum pólítísk sambönd.  Þessa þætti hefði á sínum tima mátt laga með einföldum aðgerðum! Fólk sem var með frá 90% til 100% félagslegt lán var hlutfallslega minnst í vanskilum þrátt fyrir að hafa lægstu launin,  þannig var það nú!

Margir eru í dag að tala um að endurvekja félagslegt íbúðalánakerfi og þá hef ég oft bent á eftirfarandi.

Sænska borg sem er með byggingafélag sem heitir Skövdebostäder  (www.skovdebostader.se )sem er heildar mótuð húsnæðisstefna í sveitarfélaginu.  Þeir eiga og reka hefðbundnar íbúðir, stúdentaíbúðir og íbúðir fyrir 55 ára og eldri. Þannig að viðkomandi þarf aldrei að fara út úr þessu félagi ef aðstæður breytast ekki eða flutt annað.   Hér er um ýmsar gerðir og útfærslur á íbúðarhúsnæði að ræða.  En öllum er auðvitað frjálst að byggja sjálfir en bara á öðrum forsendum.

Við eigum ekki að þurfa að eyða nema í mesta lagi 1/4 til 1/3  af tekjum í húsnæðiskostnað.  En við náum því ekki nema með heildarátaki og hugarfarsbreytingu.  

Endurgreiðslur þess opinbera skulu heita húsnæðisGreiðslur og taka mið af tekjum, stærð fjölskyldu og íbúðarstærð.  Allt fer fram í gegnum skattakerfið sem greiðir  á eins til þriggja mánaða fresti þessar Greiðslur.  Og miðar endurgreiðslur við að ná áætluðu/settu leyfilegu hámarki húsnæðiskostnaðar viðkomandi fjölskyldu. Á þetta til jafns við um leigu- og eignarhúsnæði.  

Við notendur eigum þetta fjármagn sem ríkið notar til endurgreiðslu þar af líðin tíð þegar halda þarf niðri huga og vilja þegnanna með því að kalla þetta bætur. (Gamaldags úrreltur ölmusuhugsunarháttur.)  Þetta á auðvitað við um allar endurgreiðslur svo sem örorkugreiðslur, lífeyrisgreiðslur eða húsnæðisgreiðslur.

Ljóst era ð breyttur húsnæðismarkaður sem auðveldar leigu- og/eða kaup á íbúð mun til lengdar spara kostnað í heilbrigðismálum þjóðarinnar.  Húsnæðisþrælkunin sem hefur tiðkast hér hefur kostað margan sjúkdóminn og verið mörgum til ama og erfiðis í daglegu lífi.

Þetta eru fáeinar hugmyndir sem ég hef skrifað um s.l. áratugi en ekkert hefur breyst nema til hins verra og þar af leiðandi í raun alltaf hægt að birta sömu greinina.

Vonandi ber okkur gæfu til að taka húsnæðismálin til heildarendurskoðunar á næsta kjörtímabili þótt ekki sé ég bjartsýnn ef flokkurinn sem lagði félagslega kerfið niður kemst til valda.

Percy B. Stefánsson

Ráðgjafi hjá Lausninni sjálfsræktarsamtök og fyrrverandi forstöðumaður félagslega húsnæðis lánakerfisins hjá þáverandi Húsnæðistofnun ríkisins. (Íbúðalánasjóði) 

Tillögur Framsóknar valda bólgu

Athugasemdir

[Kristján Friðjónssonn (IP-tala skráð) 6.4.2013 kl. 19:58]

Percy, ég skora á þig að skella þér inn á x.piratar.is og leggja þessi mál fram þar og taka virkan þátt í að leggja drög að og móta stefnu Pírata í húsnæðismálum. Til þess eru Píratar til, að fólkið geti lagt sitt af mörkum og komið sinni þekkingu áleiðis í kerfinu. Kerfið er nefnilega ekki endilega með allar eða yfirhöfuð rétta upplýsingar um öll mál.

[Úrsúla Jünemann, 7.4.2013 kl. 09:27]

Ég get ekki verið meira en sammála þér.

[Elle_, 7.4.2013 kl. 12:01]

Í pistlinum segir: >Ekki endilega spara í dauðri steinsteypu. - - - - -  En þetta  varð fljótlega að draumi um sem flesta fermetra og sem dýrastan marmara.< 

Persónulega kýs ég að spara í og vera í eigin &#39;steinsteypu&#39; eða eigin &#39;viði&#39;.  Og kemur marmara og stærð ekki við.  Það er öryggisins vegna, meðan maður lifir, fyrir börnin manns ekki síst, og mann sjálfan.  Þannig get ég verið sammála pistlinum um flottheitin og stærðina en ekki allt hitt.

Það eru líka börnin manns sem erfa mann og margir foreldrar sem hugsa um það og vilja ekki eyða og eyða í annarra manna hús eða í &#39;skemmtanir&#39;.  Þeim finnst það &#39;kolröng leið&#39;.